Informatie
De Grote- of St. Catharinakerk is een beeldbepalend gebouw in het historische centrum van Nijkerk. De toren is enige jaren geleden uitgeroepen tot de mooiste van Nederland en al van grote afstand zichtbaar. De kerk is gebouwd in 1461 en herbouwd na een stadsbrand in 1540. Het rijksmonument is van de Hervormde Gemeente, waarbij overigens de burgerlijke gemeente eigenaar is van de toren. Naast de reguliere erediensten wordt de kerk veelvuldig gebruikt voor andere activiteiten. Enkele daarvan zijn: rondleidingen in combinatie met beklimming van de toren, het nieuwjaarsconcert, de zomerserie orgelconcerten, onderdeel zijn van de kerst- en stadswandelingen, het Oranje concert voorafgaand aan Koningsdag, de orgelbespeling tijdens de Nationale Orgeldag en vele andere. Bovenstaande breed maatschappelijke activiteiten zijn, op een enkele uitzondering na, gratis toegankelijk en worden bezocht door een breed publiek.
Regelmatig onderhoud
Een monumentaal kerkgebouw als de Grote Kerk vereist de nodige aandacht om het in goede conditie te houden. Jaarlijks wordt ze geïnspecteerd door de Monumentenwacht. Hun rapport met bevindingen en aanbevelingen vormt de basis voor het uit te voeren onderhoud. Een deel van dit onderhoud is regulier en vindt periodiek plaats aan bijvoorbeeld het schilderwerk, de bliksembeveiliging, het schoonhouden van dakgoten en het vervangen van kapotte leien. Daarnaast zijn er restauratiewerkzaamheden nodig om het kerkgebouw in zijn oorspronkelijke staat te bewaren.
Bestrijding houtaantastende insecten
De afgelopen decennia heeft er diverse keren bestrijding plaatsgevonden van hout aantastende insecten in de kapconstructie. Insecten zoals de bonte knaagkever zijn berucht om de schade die ze op langere termijn kunnen veroorzaken. Ondanks deze bestrijding hebben de houtknagers in de loop der jaren veel schade aangericht. Daarnaast zijn houten delen hier en daar verrot en verdwenen door de inwerking van vocht en schimmels. Hierdoor moet het dak gerestaureerd worden om schade te herstellen en de kap (en daarmee het kerkgebouw) in stand te houden voor toekomstige generaties.
Nieuw restauratieplan
In samenwerking met de Stichting Behoud Kerkelijke Gebouwen (SBKG) Midden en Oost Nederland is enige jaren geleden een compleet restauratieplan opgesteld en uitgewerkt. In de voorbereiding is er onderzoek gedaan naar de staat van de kapconstructie en de kwaliteit van de leibedekking beoordeeld. Bij het onderzoek naar de aantasting van het hout is tot in detail in kaart gebracht welke delen er goed zijn en welke vervangen of hersteld moeten worden. De onderzijde van het houten dak, net boven de gemetselde muren, laat de meeste gebreken zien. Ook bleek op een aantal dakvlakken de leibedekking aan het einde van zijn levensduur en moet vervangen worden. Het hoge zuidelijk dakvlak boven het schip is er het slechts aan toe, samen met de drie dakvlakken aan de kopse kant van het koor (de zogenoemde koorsluiting). Andere dakvlakken gaan nog 15 respectievelijk 25 jaar mee. Het verschil in moment van vervangen heeft ook te maken met het gebruik van verschillende soorten leien en de manier waarop ze zijn aangebracht.
Werkzaamheden combineren
Om te voorkomen dat de steigers twee keer in een kort tijdsbestek geplaatst moeten worden, is besloten om beide activiteiten (houtherstel en leivervanging) gecombineerd uit te voeren. Het complete dakherstel wordt gefaseerd uitgevoerd. De eerste fase omvat herstel van de houtconstructie in combinatie met het eerste deel van de leivervanging. Het vervangen van de overige leien vindt plaats in fases over 15 en 25 jaar.
Toegankelijkheid gewelven
Naast de herstelwerkzaamheden wordt er tevens gewerkt aan het verbeteren van de toegankelijkheid van de gewelven. Daar worden looppaden op aangebracht en daarmee wordt het mogelijk om groepjes mensen in een route op de gewelven rond te leiden met een gids. Rondleidingen voor iedereen die geïnteresseerd is in bouwhistorisch werk, met voorlichting over een stukje geschiedenis van Nijkerk. Combinatie met de huidige rondleidingen in de kerk is mogelijk. En daarmee het promoten van ons monumentale en cultureel erfgoed.
Kostenplaatje werkzaamheden
Het onderhoud aan de Grote Kerk is kostbaar. De voorlopige kostenraming komt, voor de eerste fase van deze restauratie, uit op circa € 700.000, -. Omdat het gebouw een monument is, kunnen we gebruik maken van een provinciale subsidieregeling. In de afgelopen jaren van economische crisis waren de subsidiemogelijkheden voor kerkgebouwen met een oorspronkelijke functie erg beperkt. Doordat het met een preventieve behandeling tegen de houtknagers mogelijk bleek de restauratie een paar jaar uit te stellen, konden we wachten op betere tijden en een betere subsidieregeling. We zijn dan ook erg blij dat de provincie Gelderland vorig jaar een bijdrage toegezegd heeft van maximaal 60% in het kader van het programma “Cultuur en Erfgoed, Functioneel gebruik erfgoed”. Hierdoor werd het mogelijk de restauratie ook daadwerkelijk in uitvoering te nemen. Een voorwaarde van de provincie was wel dat er leerlingen bij het restauratiewerk betrokken moeten worden, om zo het restauratie vak in stand te houden. Daarnaast een zeer sterke voorkeur om het herstel zoveel mogelijk traditioneel uit te voeren m.b.t. materiaalkeuzes. Naast de provinciale subsidie en ons eigen aandeel in de kosten zijn we druk bezig met het verkrijgen van bijdragen vanuit andere restauratiefondsen. Verder zijn we van plan sponsoracties te organiseren. Hierbij kunt u bijvoorbeeld denken aan het sponsoren van een aantal leien, wellicht in combinatie met een rondleiding op de gewelven.
Werkzaamheden 2018
Eind vorig jaar zijn de werkzaamheden aanbesteed. Het resultaat daar van is dat het bouwkundige werk uitgevoerd wordt door Hulshof Bouw & Restauratie uit Aarlanderveen. Het leidekkers- en loodgieterswerk is gegund aan Van Wely uit Groessen.
Recent is de omgevingsvergunning definitief geworden en kon er echt met de uitvoering van het werk gestart worden. De dag na Boerenmaandag is de steigerbouwer als eerste begonnen met zijn werkzaamheden. De toegangsdeuren naar de kerk blijven vrij toegankelijk onder de steigers. Ook zal de fietsenstalling aan de tuinzijde gewoon in gebruik blijven. Hierdoor zullen de zondagse erediensten weinig hinder van de werkzaamheden ondervinden.
De eerste fase van de werkzaamheden bestrijkt het tijdvak van 17 april 2018 t/m medio december 2018. Allereerst zal aan de tuinzijde van de kerk gestart worden (t/m medio juni), vervolgens aan de zijde van de Kerkstraat (juni – september) en tot slot de zijde aan de Holkerstraat (september – december).
Indien u vragen heeft over de werkzaamheden, dan kunt u contact opnemen met het kerkelijk bureau, Gasthuisstraat 10.